Kompanzasyon
Elektrik sisteminde bulunan elektrik motoru , bobin v.b cihazlar manyetik alan prensibine göre çalışır.Oluşan bu mıknatıslanma etkisi ile faz akımının geri kaymasından dolayı faz akımının olması gereken konuma getirilmeye çalışılır.Elektrik sisteminde çekilen indüktif ve reaktif gücün dengelenmesi işlemine Kompanzasyon denir.
Elektrik enerjisinin üretilen santralden çıkarak en küçük alıcıya kadar dağıtımı en az kayıpla sağlanmalıdır.Günümüzde gelişen teknoloji sebebiyle el aletlerinin kullanımı tükenme noktasına gelmiş bütün ihtiyaç olan araç-gereç kullanımı elektrik enerjisiyle çalışır vaziyete gelmiştir.Bu nedenle enerji tüketiminin artması elektrik enerjisinin pahalılaşmasına neden olmaktadır.Bu durumda taşınan elektrikten maksimum fayda sağlayabilmek için enerjinin kaliteli ve iş gören aktif enerji olması önemlidir.
Şebekeye bağlı alıcılar eğer bir motor , trafo veya bir floresan lamba ise bunlar manyetik alanlarının temini için şebekeden indüktüf reaktif güç çekerler.İş yapmayan ve sadece motorda manyetik alan oluşturmaya yarayan indüktif reaktif güç iletim hatlarında trafolarda şalterlerde ve kablolarda gereksiz kayıplara neden olmaktadır.
Bu kayıplar kompanzasyon yapılarak yok edildiğinde ;
Elektrik Santrallerİ daha az yüklenir.
Trafolardan ve şalterlerden çekilen güç azalır.
Çekilen gücün azalması daha küçük güçte trafo ve şalter kullanımına izin verir.
Bununla beraber kablo kesitleride düşecektir.
Enerji dağıtım şebekelerinde gereksiz yere taşınan reaktif enerjinin ,taşınan aktif kullanıllabilir enerjinin %75 ine kadar ulaşabildiği tespit edilmiştir.Sonuç olarak santral yerine motora en yakın bölgede kompanzasyon sistemleri tarafından temin edilmesi ile gereksiz reaktif enerjinin taşınması ve açtığı maliyetlerden kurtulunacaktır.
Reaktif Güç Nedir
Reaktif güç sistem içindeki endüktanslar ve kapasitanslar arasında dolaşan bir tür elektrik gücüdür.Aktif güçten farklı olarak , reaktif bileşen faydalı enerjiye dönüşmez,ancak sistem cihazlarının manyetik alan ihtiyaçlarından dolayı da var olması gerekir.
Kompanzasyon Yapılmaz İse Ne Olur ?
Reaktif güçler kompanze edilmez ise;
Şebekede güç kayıplarına neden olur.
Üretim ve dağıtım tesislerinin kapasitesi azalır.
Enerji taşıma kapasitesinin düşmesine neden olur.
Enerji iletim ve dağıtımında kullanılan(trafo,kesici,kablo v.b.) ürünlerin daha büyük değerlerde kullanılmasına , bu nedenden aşırı maliyet getirmesine neden olur.
Bu nedenledir ki kompanzasyon panosu kurmak ile yükümlü aboneler , Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu kararı ile belirtilmiş sınırlar içinde kompanze edilmiş şekilde elektrik tüketmek zorunadır.Aksi durumda ceza ödemekle yükümlüdür.
Kompanzasyon Yapılması Şart Mıdır?
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan kurul kararı olarak alınan en son kararla (Karar No:284/2 Karar Tarihi:08/01/2004) kompanzasyon zorumlu tutulmuştur.Kurul kararı 15/01/2004 tarih ve 25347 sayılı resmi gazete ‘de yayınlanarak yürürülüğe girmiştir.
Bu karara göre kompanzasyon panosu kurma ve işletme zorunluluğundaki işletmelerin harcacıkları endüktif enerji aktif enerjinin en fazla %33’ü ; kapasitif enerji de aktif enerjinin en fazla %20’si kadar olabilir.Aksi halde işletme ceza ödemek durumunda kalır.
Arıza Durumu
Aboneye ait kompanzasyon tesisinde arıza sonucu oluşan ihlalin yılda bir kez olması halinde reaktif enerji bedeli faturalamada dikkate alınmaz.Bu durumunda yılda bir kereden fazla olması durumunda , o yıl için daha önceden dikkate alınmayan reaktif enerji bedeli , sistemden çekildiği aydaki birim fiyat dikkate alınarak ilk çıkacak faturaya eklenerek tahsis edilir.
Reaktif Enerji ve Kompanzasyon Neye Benzer
Bir fincan kahve içmek istediğimizde kahvenin dibinde telve olur.Telve bir anlama bakıldığında tüketilmemesine rağmen fincanın içinde büyük bir yer kaplar ve tüketilmez.
İşte şebekeden enerji talep ettiğimiz sırada bu enerji de kendi telvesiyle beraber geliyor.Biz telveye reaktif enerji adını veriyoruz.Kahvenin kendisine ise aktif enerji diyoruz.Reaktif güç kompanzasyonu ise çektiğimiz enerjiden telveyi arındırmak için kullandığımız tekniktir.